U notariusza – jak to wygląda?

Zasiadamy przy masywnym stole z ciemnego drewna, na równie masywnych krzesłach w zielonym obiciu. W wysokim kamienicznym pomieszczeniu, oprócz stołu, krzeseł i nas, są jeszcze oszczędne ozdoby takie jak donica z kwiatami, obraz na ścianie i dywan w perskie wzory. Wszystko w dość podniosłym klimacie. Dziewczę, na oko 26-letnie, podaje nam kawę, mnóstwo szklanek i zapas wody na najbliższe kilka godzin, po czym wdzięcznie informuje: – Pan Notariusz, już do Państwa idzie. Ja w międzyczasie poproszę o dowody osobiste i za chwilę nastąpi odczytanie aktu. I tak to wygląda mniej więcej u każdego notariusza. Czasem zamiast w kamienicy, kancelaria znajduje się w biurowcu, a do kawy podaje się jeszcze ciasto. ? Teraz do sedna.

Kto to taki ten notariusz?

Notariusz czy też rejent jest prawnikiem, a zarazem, co warto podkreślić, osobą zaufania publicznego, posiadającą szczególne uprawnienia. Jako funkcjonariusz publiczny jest on powołany do poświadczania (uwierzytelniania) dokonywanych z jego udziałem czynności oraz dbania o to, aby były one zgodne z obowiązującym prawem. Sporządzane przez notariusza dokumenty (akty) mają charakter dokumentów urzędowych.

A teraz trochę bardziej po ludzku. Jest to oczywiście prawnik, który (w przypadku zakupu nieruchomości) sporządzi w formie specjalnego dokumentu zwanego aktem, umowę kupna-sprzedaży, złoży również odpowiednie wnioski o zmiany w księgach wieczystych, a jeśli na mieszkanie zaciągasz kredyt, złoży też w Twoim imieniu wniosek o ustanowienie hipoteki. W związku z tym, że zakup mieszkania jest transakcją opiewającą na dużą kwotę i niesie ze sobą poważne skutki finansowe i prawne, notariusz ma obowiązek rzetelnie zbadać stan prawny nieruchomości zanim sporządzi właściwy akt do podpisania. W tym celu żąda, zazwyczaj od sprzedającego, szeregu różnych dokumentów, zaświadczeń np. o ilości zameldowanych osób, zaległościach w płatnościach u administratora budynku lub spółdzielni, czasem także planów zagospodarowania przestrzennego, dokumentów geodezyjnych etc., na podstawie których jest w stanie potwierdzić, że obie strony deklarują prawdę. Po zapoznaniu się z nimi przygotowuje w zaciszu kancelarii akt, który następnie po wcześniejszym umówieniu odczytuje w obecności kupującego i sprzedającego.  

Akt notarialny często zawiera wiele trudnych pojęć i sformułowań. Nie może on być jednak niezrozumiały dla osób, które będą go podpisywać, dlatego zazwyczaj po odczytaniu danego fragmentu, notariusz upewnia się, że są dla wszystkich zrozumiałe.

Odczytanie aktu

Akt notarialny posiada ustaloną formę, oznacza to, że pisany jest językiem prawniczym i często zawiera wiele trudnych pojęć i sformułowań. Nie może on być jednak niezrozumiały dla osób, które będą go podpisywać, dlatego zazwyczaj po odczytaniu danego fragmentu, czasem zdania, notariusz przerywa i objaśnia stronom znaczenie zapisów, oraz upewnia się, że są dla wszystkich zrozumiałe. Pamiętaj, jeśli tylko cokolwiek Ci nie odpowiada, czegoś nie rozumiesz, możesz dopytywać, a nawet nie podpisać aktu, jeśli nie jesteś pewien jego treści. Z jednej strony akt notarialny to formalność, z drugiej strony to zbyt poważna kwestia, by podejść do niej bezkrytycznie.

Objętość takich dokumentów bywa różna. Najprostsze mają kilka stron, ale zdarzają się również kilkudziesięcio-stronnicowe opasłe umowy. W przypadku tych drugich, ze względu na ich długość, bardzo łatwo jest się pogubić w trakcie odczytywania. Aby się tego ustrzec, możesz przede wszystkim, poprosić już w kancelarii o własny egzemplarz umowy. Wtedy będziesz mógł razem z notariuszem śledzić odczytywane postanowienia, w rezultacie poczujesz się znacznie pewniej. Obecnie, w dobie wszechobecnej cyfryzacji możesz również poprosić, aby notariusz przesłał Ci wcześniej mailem projekt aktu. Szanujący się rejent prawdopodobnie nie będzie miał z tym problemu. Będziesz mógł lub mogła, wcześniej na spokojnie zapoznać się z nim, przygotować swoje uwagi i pytania do notariusza.

Na koniec, po odczytaniu aktu, notariusz nanosi wszystkie zgłoszone w trakcie poprawki i przygotowuje finalną wersję, którą podpisujemy. I znów, pamiętaj, że jeżeli nie jesteś pewien którejkolwiek poprawki, przed podpisaniem możesz jeszcze raz przeczytać interesujący Cię fragment. Wiem, że kilkugodzinne spotkanie może być nużące, ale pomimo zmęczenia i stresu warto zachować czujność do samego końca. Wiem również z doświadczenia, że w przypadku aktu notarialnego sprostowanie wcześniej popełnionego błędu nie jest proste ani tanie…

Ile to kosztuje?

Jeżeli to Ty jesteś stroną kupującą, to z chwilą podpisania przez obie strony aktu stajesz się właścicielem nieruchomości. W tym momencie do spełnienia pozostaje jeszcze jeden obowiązek – musisz zapłacić. Zwyczajowo przyjmuje się, że koszty transakcji ponosi strona kupująca. Oprócz kwoty za mieszkanie, w grę wchodzą zatem dodatkowe opłaty takie jak:

• Taksa notarialna –  wynagrodzenie dla notariusza za wykonaną pracę.
• Podatek PCC – (jeżeli kupujemy mieszkanie z rynku wtórnego) czyli 2% wartości zakupionej przez nas nieruchomości. Kwota ta jest pobierana przez notariusza, ale jest on jedynie pośrednikiem i przekazują ją do Urzędu Skarbowego.
• Opłaty za wnioski wieczystoksięgowe – za każdy wniosek o zmianę w księgach wieczystych jaki zostanie złożony do sądu musimy wnieść opłatę.
• Podatek od ustanowienia hipoteki – to w przypadku, gdy przy zakupie nieruchomości posiłkujemy się kredytem hipotecznym.
• Opłaty za wypisy aktu – notariusz pobiera również opłatę za każdy poświadczony przez niego egzemplarz umowy, który wyda stronom. Warto wiedzieć, że po czasie w razie potrzeby, w kancelarii zawsze możesz poprosić o dodatkowy egzemplarz, oczywiście również za opłatą.

Ostatecznie, dobrze jest zapytać wcześniej notariusza jaki będzie całkowity koszt takiego aktu – umożliwi nam to wcześniejsze przygotowanie się, ponieważ nie zawsze w kancelarii można płacić kartą. W wielu kancelariach znajdują się już terminale płatnicze lub możliwe jest dokonanie przelewu na wskazany numer konta, są jednak i takie, które przyjmują płatność wyłącznie w formie gotówki.

Jak wybrać notariusza?

Kancelarię notarialną wskazać może zarówno strona kupująca jak i sprzedająca. W ogromnej większości są to wysokiej klasy specjaliści, których urzędowym obowiązkiem jest zapewnienie bezpiecznego przebiegu transakcji obu stronom, dodatkowo wszyscy oni muszą przestrzegać Kodeksu Etyki Zawodowej. Jeśli masz taką możliwość spytaj znajomych lub rodzinę czy mogliby Ci kogoś polecić, ponieważ ważne jest to, abyś darzył notariusza zaufaniem. Tutaj najlepszym narzędziem będzie … rozmowa, dlatego nie wstydź się pytać. Godny uwagi rejent odpowie na wszystkie zadane mu pytania, a bardzo często dodatkowo doradzi, wręcz podpowie lepsze rozwiązanie. Przy zakupie nieruchomości nie ma głupich pytań.

Innej magicznej formuły na wyłonienie tego jednego jedynego niestety nie posiadłem, więc wiele radził nie będę. Chociaż, zaczekaj! Jednak mogę poradzić Ci coś z czystym sumieniem – jeśli masz wątpliwości co do należytego podejścia do Twojej sprawy, zawsze możesz zmienić notariusza, nawet w trakcie… Koniec końców, płacisz dopiero po zakończonej czynności i złożeniu podpisu.